1

Krok pierwszy:
Polityka instytucji

Pracujemy wspólnie
Pamiętaj, że instytucja to zespół. Jeśli nie jesteś w kadrze zarządzającej, nie czekaj na rozporządzenia idące z góry – samodzielnie zacznij zbierać obserwacje i informacje. Jeżeli zarządzasz instytucją, nie zsyłaj na zespół obwieszczenia o wyjątkowym stanie klimatu z listą wytycznych. Pracujcie wspólnie, wspierajcie instytucjonalnych ekoagentów i ekoagentki, zielone zespoły oraz ich inicjatywy. Jeśli w Twojej instytucji taki zespół nie istnieje, załóż go (zobacz: ZIELONE ZESPOŁY). Razem z jego członkami i członkiniami zbierzcie działania ze wszystkich działów, które na różne sposoby starają się odpowiadać na wyzwania klimatyczne. Rozpoznajcie potrzeby, jakie poszczególni pracownicy i poszczególne pracowniczki wskazują jako ważne do włączenia w prace instytucji. Zorganizujcie spotkanie dla całego zespołu, by przedstawić wnioski. Zaprezentujcie działania już podejmowane przez indywidualne osoby albo całe działy. Przedstawcie też dobre przykłady z innych instytucji oraz organizacji. Porozmawiajcie o Waszych motywacjach i inspiracjach.

Dobry start
Zapewnij sobie i zespołowi dobry start. Zbierz już funkcjonujące praktyki (mniejsze i większe) po to, żeby docenić inicjatywy, które są podejmowane – bez względu na stopień ich zaawansowania, złożoności czy podejścia przekrojowego albo systemowego. Lepiej jest unikać zawstydzania czy oskarżania o to, że robi się za mało lub niewystarczająco dobrze. Rzetelnie przyjrzyjcie się temu, co już jest wykonywane, i na tej podstawie wyznaczcie kierunki rozwoju. 

Wspólne lekcje
To ważne, by potrzeba podejmowania działań była zrozumiała dla wszystkich pracowniczek i pracowników. Dbanie o równy dostęp do wiedzy poprzez przeznaczenie czasu pracy na wspólną edukację, dyskusję, dochodzenie do wniosków, a potem równy udział w inicjowaniu działań i zmian – bez względu na zajmowane stanowiska czy rozróżnienie na działy – wzmocni zespół i przyczyni się do budowania wiedzy kolektywnej. Dzielenie się różnymi wrażliwościami, dylematami czy ograniczeniami będzie wzbogacać strategie działania instytucji. Zorganizuj serię wykładów i warsztatów, zaproś ekspertki i ekspertów, artystki i artystów – osoby, które będą zasilać Waszą zbiorową wiedzę.

Wycieczki przyrodnicze
Z niemalże wszystkich badań, interpretacji socjologicznych i psychologicznych wynika, że regularny, bezpośredni kontakt z przyrodą pogłębia świadomość zachodzących zmian ekologicznych, uwrażliwia na świat przyrody, przynosi także psychologiczne i emocjonalne wytchnienie. Dobrą praktyką mogą się okazać regularne wyjścia pracownicze w okoliczne dzikie zakątki przyrody. Zaproś przyrodników i przyrodniczki, osoby z zamiłowaniami krajoznawczymi, artystki i artystów – żeby prowadzili dla Was wycieczki pracownicze, dzieląc się swoją wiedzą i zainteresowaniami. Może ktoś z zespołu fascynuje się jakimś terenem albo którymś gatunkiem istot pozaludzkich? Wpiszcie w pracę instytucji praktykę regularnych – np. comiesięcznych – wycieczek. Zadbasz przy okazji o dobry stan emocjonalny pracowników i pracowniczek, wspólnie będziecie się uczyć systemowego zachowywania umiaru w pracy oraz poznacie się w innych sytuacjach niż zawodowe.

Wspólne aktywności
Bezpośredni kontakt z ziemią poprawia samopoczucie – tak donoszą informacje naukowe. Organizując przyjazne, sąsiedzkie przestrzenie (patrz: DOBRE SĄSIEDZTWO), rób to razem z całym zespołem, bez rozróżnienia na działy merytoryczne, administracyjne czy techniczne. Zadbaj o to, by zarezerwować czas na wspólne aktywności. Wyznaczcie dni w kalendarzu, kiedy spędzacie czas na powietrzu, podczas wspólnej pracy. W każdym zespole znajdują się znawcy i znawczynie tematu – osoby takie mogą prowadzić resztę zespołu w działaniach. 
Pod budynkiem możecie założyć ogród deszczowy. To proste i łatwe w wykonaniu przedsięwzięcie, na które nie jest potrzebny duży teren. W trakcie prac przyjmiecie też sporą dawkę wiedzy o stanie klimatu. To będzie też komunikat wysłany do Waszej publiczności, że nie jesteście gołosłowni – mówicie w programie o zmianach klimatycznych i sami podejmujecie działania w tym kierunku.

Klimatyczny stan wyjątkowy
Zapoznaj się z raportami na temat alarmów klimatycznych. Najbardziej wszechstronnie opracowane i uznawane przez wiele środowisk naukowych, akademickich i aktywistycznych są raporty Międzyrządowej Platformy ds. Różnorodności Biologicznej i Usług Ekosystemowych (ang. Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services, IPBES) oraz Międzyrządowego Panelu ds. Zmian Klimatu (ang. Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC).
Znajdziesz tam wiele informacji o tym, że konieczne są niezwłoczne działania na wszelkich szczeblach władzy i wszelkiej zorganizowanej aktywności ludzkiej. Instytucje kultury muszą zajmować stanowisko w tej kwestii i przeciwdziałać lekceważeniu pogłębiających się kryzysów ekologicznych i klimatycznych. Przyłączajcie się do innych instytucji, ogłaszajcie klimatyczny stan wyjątkowy – tak jak zrobiły to np. czeskie instytucje i organizacje związane z kulturą i sztuką (patrz: PARTNERSTWA I KOALICJE KLIMATYCZNE).

Weronika Zalewska, Bez tytułu (Reakcja ~~~), mixed media, 2021

Rewizja misji instytucji
Otwórz zespołową dyskusję nad potrzebą zrewidowania misji instytucji. Zgadzając się z diagnozą o klimatycznym stanie wyjątkowym, popatrzcie krytycznie na misje i cele, jakie stawia przed sobą Wasza instytucja w dokumentach strategicznych. Zobaczcie, jakie wartości wylicza, i zastanówcie się, czy potrzebna jest ich weryfikacja. Przyjrzyjcie się także, jak działalność programowa symbolicznie lokuje Waszą instytucję. Czy mierzy swoją ważność w perspektywie wertykalnej, priorytetyzując działania nastawione na prestiż i sukces wyznaczany zasadami konkurencji, odnosząc się do hierarchii ustalonej globalnie – czyli raczej względem innych instytucji o podobnym do Waszego profilu? Czy może ważność i wyjątkowość Waszej instytucji widziana jest horyzontalnie – tworzy środowisko wzajemnych interesów i dostarcza konkretnych narzędzi służących poprawie jakości życia? Zastanówcie się zespołowo, co aktualny, specyficzny moment dziejowy podpowiada na temat tego, gdzie należy szukać kotwic dla misji instytucji. Jako grupa osób, które przygotowały ten przewodnik, mówimy wprost: kotwic i wartości musimy szukać w najbliżej otaczającym nas świecie, polityce umiaru, we współpracy, polityce dóbr wspólnych, intersekcjonalnej sprawiedliwości – czyli takiej, która dotyczy różnych kategorii (środowiskowej, ekonomicznej, społecznej itd.) oraz życzliwości i wspólnotowości.
Bardzo inspirującym przykładem uważnej, włączającej cały zespół, systemowej ewolucji organizacji ze „zwykłej” instytucji sztuki w instytucję dóbr wspólnych jest Casco Art Institute z Utrechtu. Mogłoby się wydawać, że ta transformacja dotyczy czegoś innego. Ale jak w wielu miejscach zaznaczamy, ekologizacja w proponowanym przez nas ujęciu odnosi się do złożoności kryzysów i problemów, które doprowadziły do klimatycznego stanu wyjątkowego. W naszym przewodniku podpowiedzi dla ekotransformacji szukamy w różnych metodach, m.in. ekonomii feministycznej, polityce umiaru (w rozumieniu degrowth) czy dóbr wspólnych. Proces ewolucji, jaki przeszło Casco Art Institute, to przykład bogaty w inspirujące narzędzia i metody pracy oraz współpracy. Wywiad z dyrektorką Casco Binną Choi znajdziesz tu.

Może cię również zainteresować