Numer kroku: krok 2

Krok drugi:
Produkcja wydarzeń

Rezygnacja z produktów zwierzęcych i odzwierzęcych w cateringu
Jak wskazuje Greenpeace, dla dobra ludzi i przyrody niezbędne jest ograniczenie do roku 2050 spożycia mięsa i nabiału na świecie o połowę. Nadmierne spożycie mięsa i produktów odzwierzęcych ma poważne konsekwencje dla środowiska. Emisja gazów cieplarnianych związana z intensywną hodowlą bydła jest w skali światowej równa tej powodowanej przez transport. Potrzebę systemowych rozwiązań w tej kwestii coraz częściej podnosi się również na poziomie regulacji. Unia Europejska, opracowując strategię Farm to Fork – dotyczącą zmiany produkcji żywności w UE – rozpatrywała wprowadzenie zakazu spożywania mięsa. Ostatecznie zdecydowała się na rekomendację dotyczącą przekierowywania diety na wegetariańską i wegańską. Strategia Farm to Fork ma być wstępem do tzw. ustawy European Green Deal, zgodnie z którą do 2050 r. Europa ma się stać neutralna dla środowiska. 
Na praktyki instytucji czy organizacji kultury należy spojrzeć całościowo. Warto, aby wprowadzanie rozwiązań dotyczących ekologicznego cateringu obejmowało nie tylko indywidualne decyzje organizatora czy organizatorki danego wydarzenia. Jako instytucje kultury mamy szansę kształtować społeczną świadomość dotyczącą ekologii żywienia. Rezygnacja z produktów zwierzęcych i odzwierzęcych w cateringu – ze względu na skalę oddziaływania na środowisko – powinna stać się zatem elementem strategii całej instytucji i obejmować wszystkie organizowane wydarzenia, w tym te realizowane we współpracy z podmiotami, którym użyczamy przestrzeni. Aby przełożyć tego typu praktyki na całą instytucję, konieczne jest uwzględnianie odpowiednich zapisów dotyczących nieużywania w cateringu produktów zwierzęcych i odzwierzęcych (podobnie jak zapisów regulujących korzystanie z lokalnych produktów, dbanie o krótki łańcuch dostaw etc.) w organizowanych przez instytucję przetargach i podpisywanych umowach. 

> Przeczytaj: Zabójczy dla planety. Jak chów przemysłowy wpływa na Ziemię, za: Viva! 
> O zielonych przetargach przeczytaj tu: EKOETYKA WSPÓŁPRACY

Ślad węglowy wydarzenia 
Zbieraj i notuj dane dotyczące zużycia energii, wody, papieru, produkcji odpadów, rozwiązań cateringowych i transportowych (podróże służbowe, podróże publiczności, dostawy) podczas Twojego działania. Będą one pomocne w jak najdokładniejszym zmierzeniu śladu węglowego wydarzenia. Do określenia wpływu na środowisko służą specjalne kalkulatory – niektórych z nich możesz używać bezpłatnie online. Np. za pomocą kalkulatora Carbon Footprint, który jest dostępny (częściowo) również w wersji polskiej, można obliczyć ślad węglowy związany z podróżami. Aby to zrobić, potrzebujesz danych dotyczących środków lokomocji, przemierzonego dystansu oraz liczby pasażerów. Julie’s Bicycle opracowało specjalny kalkulator śladu węglowego przeznaczony dla sektorów kreatywnych – Creative Green Tools. Pozwala on nie tylko szacować wpływ na środowisko poszczególnych wydarzeń wraz z ich zapleczem organizacyjnym, lecz także porównywać kolejne pomiary, by przy następnych inicjatywach coraz skuteczniej redukować negatywny wpływ na środowisko.


> Warto zachęcać swoją publiczność do zapoznania się z dostępnymi w Internecie indywidualnymi kalkulatorami śladu węglowego. Dzięki nim można poznać np. ślad węglowy gospodarstw domowych czy „stylu życia”. Przykładowe kalkulatory dostępne w wersji angielskiej: World Land Trust, Footprint Calculator, WWF Footprint. Czytaj więcej: WPŁYW NA ŚRODOWISKO

Krok drugi:
Przyroda

Sadzenie i pielęgnacja młodych drzew
O zbawiennym wpływie drzew na klimat i zdrowie człowieka nie trzeba nikogo przekonywać. Należy jednak odpowiedzialnie podejść do działania, tak aby drzewko mogło prawidłowo się rozwijać. Wybierz odpowiednie miejsce (np. niezbyt blisko elewacji czy drogi, by system korzeniowy mógł się bezkolizyjnie rozrastać), przygotuj odpowiednio glebę i nawadniaj, odżywiaj i chroń przez pierwsze lata wzrostu. Warszawski Zarząd Zieleni opracował nawet autorski system sadzenia drzew w trudnych warunkach miejskich, takich jak trakty komunikacyjne, opisany w 9 krokach. Pozwala on na lepszą wentylację gleby.
Dużą popularnością cieszą się w miejskich parkach treegatory, czyli dziurkowane worki wokół drzew, które umożliwiają powolne nawadnianie gleby, zapobiegając nadmiernemu wyparowywaniu wody.

Weronika Zalewska, Bez tytułu (Dobry duch lasu oprócz głowy na karku ma palemkę
na szczęście), mixed media, 2021

Wykorzystanie wody opadowej – ogrody deszczowe i niecki retencyjne
Szansą na zagospodarowanie cennej deszczówki i zmniejszenie problemu podtopień na terenach zurbanizowanych są ogrody deszczowe, czyli szczelne zbiorniki w pojemniku lub w gruncie, które poprzez odpowiednio dobrane warstwy roślin, mieszanki ziemi z piaskiem, zatrzymują wodę opadową w krajobrazie, dodatkowo ją oczyszczając.
Fundacja Sendzimira podaje szereg instrukcji, jak samemu stworzyć ogród deszczowy lub nieckę retencyjną, czyli łagodne zagłębienie w terenie, w którym czasowo gromadzi się woda opadowa (maksymalnie do 2 dni) (zobacz).

Ogrody społecznościowe
Zamiana skwerów i podwórek w grządki z warzywami ma w Polsce tradycję sięgającą II wojny światowej, kiedy to społecznicy pomagali mieszkańcom zakładać ogródki na dziedzińcach kamienic. Obecnie w Polsce funkcjonuje kilka setek ogrodów społecznych i wciąż pojawiają się nowe. Wiele instytucji i organizacji kultury decyduje się na tworzenie wspólnie ze swoimi odbiorcami ogrodów warzywnych. Jak zainicjować powstanie takiego ogrodu? Pomocą służą m.in. inicjatywa Bujna Warszawa czy publikacja Wrocławskiej Rewitalizacji spółka z.o.o. – Ogrody Społeczne. Bank Dobrych Praktyk.

Miejskie ule
Pszczoły można hodować również w mieście – i nie tylko w ogrodzie! Pasieczyska są coraz bardziej popularne na dachach kamienic, uczelni, urzędów czy nawet galerii handlowych. W tym przedsięwzięciu warto skorzystać z pomocy doświadczonego pszczelarza, odpowiednio wybrać miejsce oraz matkę pszczołę o łagodnej rasie i rojliwości. Dzięki temu zadbasz o komfort pszczół oraz bezpieczeństwo okolicznych mieszkańców (zobacz). 

Krok drugi:
Polityka instytucji

Rozwiązania systemowe
Tworzenie rozwiązań systemowych, na których będzie się opierać praca instytucji, to działanie, które warto podjąć ze względów praktycznych oraz ujednolicających. Dokumenty operacyjne, procedury czy robocze check-listy z zespołowo wypracowanymi wyznacznikami zachowań ekologicznych przede wszystkim ułatwią Wam pracę. W tym procesie dobrze jest dbać o zachowanie kierunku dół–góra, czyli zbierać stosowane rozwiązania z poszczególnych działań i od zespołów, zgromadzić też potrzeby, jakie pracownicy i pracowniczki zauważają. Warto konsultować propozycje wdrażania nowych praktyk i przeznaczyć czas na sprawdzenie, jak one działają i jak je ulepszyć. Siła oddolnych aktywności polega m.in. na tym, że własnym doświadczeniem pracy poznajemy, rozumiemy i wdrażamy określone zachowania. Mamy dla nich zrozumienie i widzimy potrzebę wprowadzenia narzędzi systemowych. To ważne, zwłaszcza kiedy będziecie wprowadzać nowe praktyki.
Zwracajcie uwagę na tzw. holistyczność, czyli to, że prace poszczególnych działów i zespołów wpływają na siebie. Traktujcie instytucję jak organizm – zależny od świata zewnętrznego. W tekstach z poszczególnych obszarów przedstawiamy szereg możliwych rozwiązań, które mają być przede wszystkim użyteczne. Traktujcie je jako przydatną mapę, dopasowując do własnej specyfiki i potrzeb. 

Wzajemne wsparcie w szukaniu ścieżek dla klimatu
Warto dzielić się wiedzą, doświadczeniami, a także wyzwaniami, które napotykacie. Wchodzenie w optykę polityki dóbr wspólnych – w tym zauważenie degradacji przyrodniczej i biologicznej oraz zgoda, by na to reagować – oswobadza nas z logiki nastawionej na niedobór czy wykluczenie! Dzielenie się wiedzą, którą zdobywamy, czy rozwiązaniami, które wdrażamy, nie powoduje ich kurczenia – wzrastają one dzięki obiegowi myśli, idei oraz możliwości. Dlatego warto tworzyć sieci wymiany i dyskusji, wspierać się w dochodzeniu do rozwiązań dostosowanych do różnych instytucjonalnych wymagań. Zainicjuj regularne, np. comiesięczne poranki, śniadania lub południa dla klimatu – spotkania w szerokim gronie reprezentacji instytucji, organizacji, niezależnych osób. Takie sieci z powodzeniem funkcjonują w innych obszarach i sprzyjają wchodzeniu we współpracę – np. sieć Adeste wokół tematu rozwoju publiczności czy „Śniadania i Gadania” organizowane przez NGO Stocznia. Zadbaj o to, by reprezentacja zespołu była rotacyjna i kilkuosobowa. Rotacyjność i równy dostęp do spotkań dla wszystkich działów zapobiegają „zamykaniu” wiedzy w ramach jednej specjalności, np. edukatorów i edukatorek. Wiedza, motywacja i zaangażowanie „rozleją się” po całym zespole, bez rozróżnienia na rodzaj wykonywanej pracy. Dbaj o skrupulatność w tym zakresie. Różne kompetencje i doświadczenia zawodowe – to różne perspektywy i wrażliwości.

Opowiedzieć zmianę
W ruchu na rzecz klimatu jedną z ról, którą instytucje kultury mogą na siebie przyjąć, jest opowiadanie o zmianach praktyk i życiowych przyzwyczajeń, tak aby uczynić je powszechnie akceptowalnymi, znośnymi i by stały się nową normą. Może to przyjąć formę włączenia informacji o praktykach, które wdrażacie, do komunikatów prasowych. Jeśli przy organizacji konkretnego wydarzenia instytucja kupiła mniej materiałów, bo korzysta z systemu wymiany, uwzględnij tę informację w promocji. Jeśli zmieniasz strategię komunikacji i promocji na rzecz minimalizowania użycia takich platform jak Facebook czy Instagram, bo rozwijasz inne jej formy – wyraźnie to komunikuj. Informacje o zmianach praktyk (wraz z krótkim uzasadnieniem) będą je popularyzować (patrz: KOMUNIKACJA I PROMOCJA).

Równie ważną formą budowania opowieści o koniecznych zmianach jest podjęcie tego tematu w działalności programowej (takiej jak wystawa, program edukacyjny, spektakl). Szukaj odpowiednich słów i buduj opowieści w taki sposób, aby promować nowe wartości. Lepiej jest wcielać poszczególne praktyki do programu, zamiast tworzyć specjalnie im dedykowane projekty. Nie chodzi o to, by podążać za modą na konkretne tematy, ale aby włączyć je w sposób myślenia o programie merytorycznym, przekazywać wartości, jakie za nimi stoją. Mów wprost o poczuciu odpowiedzialności, w obliczu której jako ludzkość stoimy – i którą jako instytucja świadomie podejmujecie (patrz: PROGRAMOWANIE).

Finanse
Sposób i rodzaj pozyskiwania finansowania, z którego korzysta instytucja, powinien odpowiedzialnie podążać za kierunkiem stawianych wyzwań. Ochrona klimatu i dbanie o to, by radykalnie ograniczyć wymieranie kolejnych gatunków zwierząt, roślin i grzybów, wyczerpywanie i zanieczyszczanie zasobów naturalnych – wymaga od nas śmiałych działań. Oznacza to potrzebę rewizji źródeł finansowania i odcięcia się od nich, jeśli w danym wypadku ewidentnie dochodzi do nadużyć ekologicznych. Zwracaj szczególną uwagę na środki pochodzące od dużych i wielkich korporacji. Warto przyjrzeć się źródłom zdobywania pieniędzy przez te firmy. Miej na uwadze dorobek ekologicznych ruchów domagających się kultury i sztuki wolnej od paliw kopalnych, takich jak: Liberate Tate, Fossil Free Culture, BP or not BP. Szeroko opisujemy ten dział w oddzielnym tekście (zobacz: FINANSE).

Krok drugi:
Finanse

Kultura wolna od paliw kopalnych
Konsekwentna realizacja założeń ekologizacji oznacza rewizję zasad współpracy
z zewnętrznymi podmiotami, zarówno w przypadku finansowania własnych działań przez prywatne podmioty, jak i w kwestii udostępniania swoich przestrzeni pod zewnętrzne wydarzenia branży biznesowej. Zagraniczne ruchy, takie jak: Fossil Free Culture (#fossilfreeculture), BP or not BP? czy Liberate Tate, skutecznie naciskają na instytucje, by zrezygnowały z dotacji pochodzących od megakorporacji, zarabiających na ekspansywnym wydobywaniu surowców naturalnych. Domagają się, aby kultura i sztuka nie były traktowane przez te megakorporacje jako sposób na czyszczenie wizerunku (tzw. greenwashing). Polityka finansowania instytucji powinna odzwierciedlać jej założenia programowe. 

Zanim zaczniesz współpracę ze sponsorem, sprawdź, jakie ma podejście do założeń zrównoważonego rozwoju, czy dba o środowisko, jak produkuje i z czego, a także jak traktuje pracowników i pracowniczki w swoich firmach. Pamiętaj, że jako instytucja kultury dysponujesz zaufaniem i prestiżem społecznym, wpływasz na wizerunek swoich partnerów biznesowych i sponsorów, podnosisz ich status. Mimo pokusy zwiększenia budżetu instytucja powinna sprawdzić, skąd pochodzą dane środki finansowe i w jakich warunkach zostały pozyskane. Stwórz listę wytycznych i wartości, które firmy partnerskie i sponsorzy powinni spełniać, np. czy firma inwestuje w wydobywanie paliw kopalnych; czy jej działalność jest związana z grabieżą wody i ziemi, zanieczyszczeniem wód powierzchniowych albo podziemnych, wyzyskiem pracowniczym; czy opłaca podatki w kraju działalności etc. (zobacz: EKOETYKA WSPÓŁPRACY).

Kultura wolna od wyzysku
Instytucja kierująca się zrównoważoną polityką finansową powinna współpracować przede wszystkim z podmiotami ekonomii społecznej i solidarnościowej, czyli spółdzielniami, kooperatywami, fundacjami, które w swojej działalności dążą do zmiany stosunków gospodarczych, społecznych i ekologicznych. Są to mniejsze podmioty niż globalne korporacje, dlatego masz większą możliwość weryfikacji ważnych dla Ciebie standardów. We wszystkich konkursach, przetargach czy zapytaniach ofertowych preferuj współpracę z podmiotami ekonomii społecznej i solidarnościowej (zobacz: EKOETYKA WSPÓŁPRACY).

Jawność w wynagrodzeniach
Ekologiczność to sprawiedliwość: środowiskowa, gatunkowa, społeczna, ekonomiczna. Dlatego konieczne jest stosowanie transparentności w systemie wynagrodzeń bez względu na płeć, wiek, stan sprawności, światopogląd, narodowość, pochodzenie etniczne czy orientację seksualną. Należy także unikać dysproporcji wynikających jedynie z kapitału symbolicznego, powiązanego z osobistą marką lub zajmowaną w środowisku pozycją. Dobrą praktyką jest stworzenie i stosowanie regulaminu wynagrodzeń dla współpracowników oraz współpracowniczek, tak aby wszystkie zespoły mogły się do niego stosować. Krokiem naprzód będzie też upublicznienie takiego regulaminu. Dzięki temu osoby, z którymi podejmujecie współpracę, będą znały obowiązujące u Was stawki wynagrodzeń. Tabuizacja stawek finansowych prowadzi do wielu nadużyć, manipulacji i nierówności. Te same zaburzenia związane są z niejawnym systemem honorariów za prace artystyczne (zobacz: PRACOWNICZKI I PRACOWNICY).

Współdecydowanie o budżecie
Traktując finanse jako ramę organizacyjną pracy instytucji, warto zaplanować proces współdecydowania o sposobie wydatkowania środków. Na początku może to dotyczyć fragmentu budżetu, którego zakres systematycznie będzie zwiększany. Ekologiczność to budowanie relacji dbania o siebie, o różnorodne otoczenie i dobrą przyszłość. Ważnym narzędziem w tym procesie jest włączanie w decyzyjność, wspólne wyznaczanie priorytetów. Dzięki temu można uwzględnić różne perspektywy i potrzeby, podjąć rozmowę o zasobach. Poniżej znajdziesz kilka przykładów, jak rozpocząć taki proces.
Fundusz Feministyczny to organizacja grantowa. Wyboru dofinansowanych inicjatyw dokonuje się na forum, czyli pomysłodawczynie same oceniają nawzajem swoje pomysły i wyłaniają projekty, które otrzymają wsparcie.
Warszawska inicjatywa Otwarty Jazdów we współpracy z Dzielnicowym Domem Kultury organizuje co roku program Otwarty Uniwersytet Jazdów. Specjalnie powołana rada, która wybiera projekty do realizacji, składa się nie tylko z pracowników Domu Kultury, lecz także z organizacji i mieszkańców wchodzących w skład Otwartego Jazdowa, gospodarzy terenu, na którym projekty będą realizowane. 
Ten sam mechanizm był wykorzystywany przez Radę Programową Parku Rzeźby na Bródnie (reprezentującą kilka stron: instytucjonalną, urzędniczą, społeczną, artystyczną) przy otwartym naborze na projekty artystyczne w 12. edycji programu.
Te przykłady to modele, w których proces decydowania o tym, jakie działania mają zostać sfinansowane, jest rozszczelniony. Włącza się w niego więcej perspektyw – często różnych, ale dających sobie nawzajem równe prawo głosu, prowadzenia dyskusji w celu zyskania pełniejszego oglądu potrzeb i celów.