KROK 1


Na pierwszym etapie dokonaj rewizji dotychczasowych działań promocyjnych. Zastanów się, jak zmniejszyć liczbę druków, jak lepiej wykorzystać posiadane materiały i zasoby, jak wybierać bardziej świadomie narzędzia promocji i odpowiedzialnie komunikować prośrodowiskowe działania.

Zminimalizuj liczbę druków
Projektuj komunikację w duchu „less is more” – zamiast dużej liczby materiałów promocyjnych, stawiaj na jakość i precyzyjne dotarcie. Zastanów się, które materiały promocyjne rzeczywiście muszą być drukowane – być może warto zrezygnować np. z papierowych zaproszeń. Analizy w instytucjach kultury pokazują, że zbiorcze ulotki programowe rzadko są wykorzystywane, dlatego lepiej zastąpić je jednym plakatem z programem wywieszonym przed budynkiem lub wewnątrz. Programy umieszczaj jako pliki w formacie PDF na stronie internetowej. Stosuj kody QR, kierujące do aktualnych treści (np. plan wydarzenia). Dobieraj formę promocji do charakteru wydarzenia i odbiorców/ odbiorczyń – osoby starsze lub społeczności lokalne są przywiązane do materiałów drukowanych, natomiast osobom swobodnie poruszającym się w środowisku cyfrowym wystarczą formaty elektroniczne. 

Biennale Warszawa przy promocji wystawy „Rasa i las” (2019) ograniczyło materiały promocyjne do jednego plakatu i jednej ulotki. Plakat był eksponowany czasowo w różnych miejscach, a ulotka przekazywana z rąk do rąk. Oba materiały były też dostępne online do pobrania. Czytaj więcej: Biennale Warszawa stawia na dbałość o środowisko w komunikacji wystawy „Rasa i las”.

Jeśli druk, to ekologiczny
Przemysł poligraficzny w ostatnich latach poczynił spore postępy w zmniejszaniu śladu węglowego – zarówno pod względem efektywności energetycznej, jak i technologii produkcji. Wiele firm oferuje ekologiczne papiery i przyjazne dla środowiska farby drukarskie. Wybieraj farby „zero LZO”, które mają niską zawartość lotnych związków organicznych, obciążających środowisko poprzez emisję do atmosfery. Zrezygnuj z lakierowania UV, foliowania, laminowania czy brokatu – to utrudnia recykling i zwiększa ślad węglowy. Dostawa jest częścią zamówienia – zwróć uwagę na ekologiczne opakowanie druków (papier, karton, w dalszej kolejności folia poliolefinowa) i zamawiaj lokalnie. Szukaj drukarni z certyfikatami środowiskowymi (np. ISO 14001 czy EMAS) oraz pytaj o kompensację emisji CO2, jeśli druk jest realizowany na większą skalę.

Ekologia projektowania: druki
W procesie projektowania rozważ mniejszy format i/lub objętość druku, to zmniejszy koszty i wpływ na środowisko. Zminimalizuj pokrycie atramentem, stosując cieńsze kroje i fonty, ograniczając tła pokryte w całości kolorem (duże aple są trudniejsze w recyklingu). Projektuj z myślą o dłuższym życiu materiałów – twórz uniwersalne szablony, do których można dodawać informacje ręcznie lub cyfrowo (np. plakat z wymiennym miejscem na tytuł i daty). Zrezygnuj z elementów trudnych do rozdzielenia, jak metalowe zszywki, klejone grzbiety czy materiały mieszane (papier + plastik). Jeśli muszą być zastosowane, zaprojektuj je tak, by łatwo się rozdzielały.

Użycie fontów o cienkim kroju i prostym kształcie liter, takich jak Ryman Eco, Ecofont, Garamond, Century Gothic, Calibri Light lub Times New Roman, pozwala zaoszczędzić nawet 30% tuszu. Czytaj więcej: Print for the Planet: The Best Eco Fonts, za: Leap. 

Druk a media cyfrowe
Wybór między drukiem a rozwiązaniami cyfrowymi nie sprowadza się do prostej zasady: zrezygnuj z papieru, przejdź do świata online. Wszystko zależy od skali, długości życia produktu i użytych zasobów. Promocja cyfrowa ma ukryte, często niedoceniane koszty środowiskowe związane z energią, infrastrukturą i e-odpadami. Wysyłka jednego maila czy publikacja postu to niewielki ślad, ale masowe newslettery czy streaming to już znaczący koszt dla środowiska. Najbardziej zrównoważone podejście to takie, które łączy narzędzia analogowe i cyfrowe, dopasowuje je do specyfiki odbiorców/ odbiorczyń, opierając się przy tym na świadomym gospodarowaniu zasobami. W przypadku krótkoterminowej informacji masowej lepszym wyborem będą media cyfrowe (strona, social media), gdy treści mają służyć przez wiele lat (katalog, książka), dobrym rozwiązaniem jest ekologiczny druk w niskim nakładzie, a przy promocji jednorazowego wydarzenia o bogatym programie najskuteczniejsza może być wersja hybrydowa, np. drukowany plakat z kodem QR, odsyłającym do szerszej wersji programu.

Czytaj więcej: Comparing the Environmental Impact of Electronic Communications and Print Media, za: LinkedIn.

Redefining Sustainable Print Marketing, za: DMA.

Print or Digital: It All Has Environmental Impact, za: Omega Institute for Holistic Studies. 

Ekologia projektowania: środowisko cyfrowe
Ekologiczne projektowanie w środowisku cyfrowym to nie tylko estetyka – to też odpowiedzialność za zużywaną energię i emisje z centrów danych, czy wpływ na cyfrowe zmęczenie odbiorców. 

Choć pojedynczy e-mail może wydawać się niegroźny, codzienne wysyłanie tysięcy wiadomości z rozbudowanymi stopkami graficznymi może powodować realny wpływ na środowisko – jedna wiadomość to średnio 4 g CO₂, a z grafikami nawet 50 g. Unikaj w stopce maila logotypów, banerów i obrazkowych podpisów. Jeśli grafika jest niezbędna, zadbaj o jej optymalizację (np. niska rozdzielczość, format WebP), a długie formułki prawne zastąp linkiem.

Kwadrans spędzony na przeglądaniu internetu powoduje emisję CO2 zbliżoną do tej, jaką generuje przejechanie jednego kilometra samochodem. Dlatego ważne jest, by strona Twojej organizacji była lekka, funkcjonalna i intuicyjna. Ważnym elementem jest optymalizowanie rozmiaru plików. Duże zdjęcia i filmy mocno obciążają stronę, więc ogranicz ich ilość i rozmiar oraz używaj formatów kompresujących (WebP dla zdjęć, H.265 dla wideo). Zrezygnuj z filmów i animacji automatycznie odtwarzanych. Fonty też mają znaczenie –korzystaj z tych, które są już na urządzeniach (tzw. fonty systemowe) lub z lżejszych formatów (np. Web Open Font Format 2). Warto pomyśleć o uproszczeniu kodu strony – im mniej kodu, tym mniej danych do przesyłania. Ogranicz także ilość skryptów (np. reklamowych czy śledzących), użyj rozwiązań, które przyspieszają działanie strony i zmniejszają jej „ciężar”, jak np. pamięć podręczna (cache), lekkie wersje stron (AMP), aplikacje działające offline (PWA) czy strony statyczne.

Strona powinna być responsywna, tj. zaprojektowana tak, by sprawnie ładować się również na telefonach i tabletach – to oszczędza energię. Zamiast sezonowych stron, stosuj modułowe treści, które można łatwo edytować. Dobre SEO (widoczność strony w wyszukiwarkach) i przemyślany UX (jasne treści na stronie i łatwa nawigacja) nie tylko poprawią komfort osób użytkujących, ale też zmniejszą zużycie energii. Pamiętaj też, by wybierać serwery zasilane zieloną energią (zielony hosting).

Sprawdź ślad węglowy swojej strony i otrzymaj sugestie ekologicznych usprawnień: Website Carbon Calculator, Ecograder.

Sprawdź, czy Twoja strona internetowa ma zielony hosting, jeśli tak, pobierz odznakę do osadzenia na swojej stronie: Green Web Foundation.

Dowiedz się więcej o śladzie węglowym internetu, w tym mediów społecznościowych i platform VOD: What is the digital carbon footprint?, za: Plan Be Eco, How Does Your Social Media Use Impact the Planet?, za: Global Citizen.

Posiłkuj się wytycznymi dla zrównoważonego projektowania w sieci. Porady w wersji kompaktowej: 20 Ways to Make Your Website Energy Efficient, porady w wersji szczegółowej: Sustainable Web Desing. 

Reklama zewnętrzna
Unikaj nadprodukcji – ogranicz liczbę banerów, billboardów i plakatów do niezbędnego minimum, a jeśli są potrzebne, wykonuj je z materiałów z recyklingu lub łatwych do przetworzenia. Zrezygnuj z tradycyjnych banerów PCV, bo są trudne w recyklingu i często zawierają toksyczne substancje. Lepszym wyborem są banery tekstylne (np. z recyklingowanego PET) lub siatki mesh – są lżejsze, trwalsze i wielokrotnego użytku. Do druku plakatów wybieraj naturalne, mniej przetworzone materiały, jak papier kraftowy czy z domieszką konopi – są biodegradowalne, powstają przy mniejszym zużyciu wody i energii. Dobrym rozwiązaniem są też ekoplakaty z powierzchniami suchościeralnymi, foliami tablicowymi lub wymiennymi wkładkami – pozwalają aktualizować treść bez ponownego druku. Zamiast druku solwentowego wybieraj technologie bardziej przyjazne środowisku: lateksową, UV lub ekosolwentową. W nośnikach cyfrowych zwróć uwagę na energooszczędne technologie, jak diody LED, fotowoltaiki i możliwość automatycznego wyłączania ekranów na noc. Współpracuj z dostawcami, którzy stosują ekologiczne materiały i dbają o redukcję zużycia energii i emisji CO2.
Alternatywą dla klasycznych nośników mogą być murale antysmogowe, graffiti z mchu, piasku czy technika „czystego graffiti” (usuwanie brudu z powierzchni chodnika lub ściany, tworząc obraz), a także reklamy, które znikają pod wpływem deszczu czy śniegu – są efektowne i mniej obciążają środowisko. 

> W Toruniu, w ramach budżetu partycypacyjnego, na osiedlu Na Skarpie powstała ekościeżka muralowa, obejmująca pięć budynków. Czytaj więcej: Ekologia prosto ze ściany, za: Toronto.

> Przeczytaj o muralach antysmogowych: Jak mural i beton zjadają smog, za: Magazyn Ciepła Systemowego.

> Czytaj też: Ekologiczne trendy w reklamie zewnętrznej. Wpływ ESG na rynek OOH, za: Społecznie Odpowiedzialni Info.

Gadżety
Ogranicz produkcję gadżetów promocyjnych do minimum – twórz je tylko wtedy, gdy są naprawdę potrzebne lub podkreślają tożsamość instytucji i wyrażają wartości takie, jak troska o środowisko, wspieranie lokalnych osób twórczych czy nadawanie przedmiotom drugiego życia. Wybieraj jakość zamiast ilości, unikaj jednorazowych produktów i stawiaj na praktyczne produkty, np. rośliny, butelki wielorazowe, torby wielorazowe, notesy z recyklingu czy lokalne przetwory. Jeśli opakowanie jest konieczne, zadbaj, by było ekologiczne i ograniczone do minimum. Wykorzystuj stare plakaty, banery czy tkaniny sceniczne do tworzenia nowych wyrobów, dodając informację o ich pochodzeniu – np. „Ta torba powstała z banerów po wystawie X”. Taka sygnatura nadaje im wartość emocjonalną i edukacyjną. Zamiast rzeczy materialnych, oferuj doświadczenie, np. dostęp do unikalnych materiałów, możliwość zwiedzenia wystawy etc.

> Przeczytaj o zrównoważonym podejściu do gadżetów w sklepiku muzealnym: Can Museum Shops Go Plastic-Free? Inside Manchester Museum’s Eco Revolution, za: Museum Next.

> Tworzenie nowych rzeczy ze starych materiałów promocyjnych to znany trend: Ekologiczne plakatotorby. Sztuka i recykling idą w parze, za: Kujawsko-Pomorskie. Travel. 

>Nawiąż współpracę z organizacjami, które specjalizują się w upcyklingu i recyklingu kreatywnym: Fundacja GraTy: Nowe życie starych banerów, za: NGO.pl.
 
Dostrzeż potencjał lokalnych zasobów
Korzystaj z lokalnych mediów (np. lokalne radio, gazety, portale internetowe) do promocji wydarzeń. Wiele kanałów komunikacji masz tuż obok – instytucje, szkoły, kawiarnie, spółdzielnie. Warto rozwiesić tam plakaty (na klatkach schodowych budynków mieszkalnych tylko za zgodą administratorów). Sprawdź, jak funkcjonują fora sąsiedzkie online – niektóre z nich działają bardzo prężnie. Poszukaj wsparcia lokalnych ambasadorów i ambasadorek. Zapraszaj mieszkańców i mieszkanki do współtworzenia działań. W ramach wzajemności udostępniaj informacje o ich inicjatywach. 

Prosty język
Unikaj nadmiaru treści – stawiaj na jasne, zrozumiałe komunikaty. Prosty język jest bardziej włączający, zwiększa dostępność przekazu, a na stronach internetowych – ułatwia nawigację. Staraj się pisać krótko i na temat, unikaj skomplikowanych terminów i formy biernej. Bywa jednak, że posługiwanie się prostym językiem, wcale nie jest łatwym zadaniem. Z pomocą przychodzi kilka bezpłatnych narzędzi internetowych. Kryteriami stosowanymi przez te platformy są m.in. długość zdań, liczba słów, poziom eksperckości tekstu. 

> Jasnopis – po wklejeniu tekstu w okno aplikacji i kliknięciu „analizuj” otrzymasz informację na temat tego, jak trudny jest tekst w skali 1–7. Aplikacja proponuje jego uproszczoną wersję. Na stronie zamieszczono też poradnik: Prosty język – ustandaryzowane zasady,
 
> Logios – używa autorskiego indeksu prostego języka PLI. Pokazuje w procentach, na ile tekst jest zgodny z zasadami prostego języka. Ocenia 10 cech stylu, które łatwo można usprawnić.

> Jednym z narzędzi oceny zrozumiałości tekstu jest wskaźnik FOG (1–22+), który mierzy tzw. „mglistość” tekstu. Teksty pisane prostym językiem mają wynik FOG na poziomie 9–10. Są one łatwe do zrozumienia dla osób z wykształceniem na poziomie szkoły średniej, co jest standardem rekomendowanym dla komunikacji publicznej.

Komunikuj działania proekologiczne
Od momentu rozpoczęcia działań warto o nich mówić. Zielone inicjatywy, o których nikt nie wie, nie mają szansy pączkować. Komunikowanie nawet drobnych kroków jest ważne. Rozważ rozpoczęcie mikrokampanii w mediach społecznościowych: twórz krótkie wpisy, zdjęcia, relacje z wdrażania zmian – np. nowy stojak na rowery, rezygnacja z plastikowych butelek, wprowadzenie drukowania dwustronnego. Zaangażuj do kampanii osoby pracownicze. Umieszczaj informacje: „Wydrukowano na papierze z recyklingu”, „Ta strona korzysta z ekologicznego hostingu” etc. Możesz dodać na plakatach ikony, które pokazują, że wydarzenie jest np. bez plastiku, dostępne rowerowo, z wegańskim cateringiem. Zamiast tylko informować, angażuj: „Możesz przyjść z własnym kubkiem”, „Podpowiedz nam, co możemy poprawić”. Nie zapomnij też o komunikacji wewnętrznej – zielone zmiany dotyczą całego zespołu i wymagają wspólnej pracy.

Nowy Teatr w Warszawie w miejscu graficznej stopki mailowej umieszcza komunikat: „Czy wiesz, ile waży e-mail…?”, w którym informuje, że celowo rezygnuje z załączników graficznych ze względu na ich wpływ na środowisko.

Organizacja TEAM, komunikując swoje plany dla środowiska, pisze: „To ogromne przedsięwzięcie. Nie jesteśmy perfekcyjni. Ale staramy się. […] Jeśli uważasz, że możesz nam pomóc działać bardziej odpowiedzialnie wobec środowiska – chętnie Cię wysłuchamy”. Zobacz więcej: Environmental Sustainability, za: TEAM