Instytucje kultury to przede wszystkim ludzie – zarówno osoby zajmujące się układaniem programu merytorycznego, jak i te z pionu administracyjno-technicznego, umożliwiające jego realizację. Wszyscy indywidualnie mogą działać na rzecz zmiany, a działając wspólnie i łącząc różne perspektywy – zmieniać instytucję od wewnątrz, w sposób systemowy. Zielony zespół to formuła, w której pracowniczki i pracownicy mogą wymieniać się obserwacjami oraz wiedzą i na tej podstawie projektować proces zmiany instytucji pod kątem proekologicznych rekomendacji i rozwiązań.
KROK 1
Rozejrzyj się wśród koleżanek i kolegów z pracy – z pewnością znajdziesz osoby sojusznicze zainteresowane ekologizacją Waszej instytucji. Powołajcie zielony zespół oddolnie bądź przedstawcie ten pomysł kadrze kierowniczej. Tworząc zespół, będziecie mogli_ły wzajemnie wspierać się w działaniach.
Jak zacząć?
Postarajcie się, by w składzie zielonego zespołu znalazły się osoby pracujące na różnych stanowiskach i/lub w różnych działach. Im bardziej zespół jest różnorodny, tym bardziej całościowa jest jego perspektywa i argumentacja. Zidentyfikujcie kluczowe osoby, bez których proekologiczna zmiana w Waszej organizacji będzie utrudniona, postarajcie się włączyć je w proces zmian. Zadbajcie o to, by spotkania grupy odbywały się w godzinach pracy i ustalcie ramowe zasady funkcjonowania zespołu, takie jak systematyczność spotkań (np. raz w miesiącu) czy zaplanowanie ich przebiegu (agenda, osoba prowadząca, osoba tworząca notatki). Jeśli grupa powstała oddolnie – przedstawcie inicjatywę dyrekcji, aby zapewnić działaniom zespołu poparcie zarządu i wzmocnić efektywność Waszych rekomendacji.
Mapowanie i skalowanie
Zmapujcie dotychczasowe prośrodowiskowe inicjatywy w Waszej organizacji (co już mamy, co już się wydarzyło?), również te o małej skali, żeby wiedzieć, z jakiego punktu startujecie. W pierwszej fazie planowania zmian skoncentrujcie się na tym, na co Wy jako zespół/organizacja możecie mieć wpływ. Zacznijcie od myślenia o małych krokach, zastanówcie się, do kiedy chcecie osiągnąć pierwsze cele i w jakim horyzoncie czasowym planujecie prace nad kolejnymi modyfikacjami.
Obszary tematyczne
W planowaniu działań określcie obszary tematyczne pracy zielonego zespołu, np. praktyki codzienne, budynek, ekologia cyfrowa, partnerstwa, programowanie itp. Zachęcamy do skorzystania z katalogu obszarów opisanych w tym przewodniku, ale możecie też stworzyć własne kategorie – najważniejsze, by odpowiadały one Waszym potrzebom.
Wprowadzanie pierwszych zmian
Wprowadzanie do instytucji pierwszych zmian często nie wymaga dodatkowych kosztów i w niektórych aspektach może odbyć się bez negocjacji z dyrekcją czy inną komórką zarządzającą. Takim krokiem jest np. stworzenie kodeksu codziennych praktyk i wprowadzenie takich zasad jak drukowanie dwustronne, serwowanie kranówki czy rezygnacja z plastikowych butelek. Choć to drobne zmiany, w skali instytucji mogą mieć istotny wpływ na budowanie proekologicznych postaw. (zobacz: PRAKTYKI CODZIENNE)
Kolejnym możliwym działaniem jest wypracowanie prośrodowiskowych regulacji we współpracy z najemcami przestrzeni w Waszej instytucji, np. obowiązek segregacji śmieci podczas komercyjnych wydarzeń, ograniczanie plastiku i gadżetów, serwowanie ekologicznego cateringu itp. (zobacz: EKOETYKA WSPÓŁPRACY)
W niniejszym przewodniku znajdziesz podpowiedzi, jakie pierwsze kroki można podjąć w różnych obszarach działania instytucji. Ich wielość wskazuje, na jak liczne aspekty możemy mieć bezpośredni wpływ już na pierwszym etapie prac zielonego zespołu.
Zrównoważone procesy
Żeby odpowiedzialność za wdrażanie zmian nie spoczywała na jednej osobie i była współdzielona w zespole, warto ustalić osoby liderskie w poszczególnych obszarach. Aby uniknąć demotywacji wynikającej z napotykania pierwszych trudności i wyzwań, można początkowy etap działania zielonego zespołu potraktować jako pilotaż, tj. okres rozpoznawania gruntu i testowania pomysłów. Warto też zadbać, by cele zielonego zespołu stały się częścią obowiązków zawodowych osób do niego należących – w przeciwnym wypadku zaangażowanie w ekologizację instytucji może stać się „działaniem dla pasji”, otwierającym furtkę do nadwyrężania dobrostanu pracowniczego. (zobacz: PRACOWNICZKI I PRACOWNICY)
Formaty
Zielone zespoły mogą przybierać różnorodne formaty organizacyjne, mniej lub bardziej rozbudowane, w zależności od możliwości i uwarunkowań poszczególnych instytucji. W mniejszych organizacjach podobną do zielonego zespołu funkcję mogą pełnić pojedyncze osoby (zielony ambasador / zielona ambasadorka, koordynator środowiskowy / koordynatorka środowiskowa, zielony lider / zielona liderka itp.).
KROK 2
Na tym etapie zielony zespół jest w stanie dokonać bardziej wnikliwej obserwacji i analizy funkcjonowania instytucji. Wprowadza kolejne zmiany i proponuje dyrekcji rekomendacje i rozwiązania, których wprowadzenie wymaga więcej czasu i nakładów finansowych.
Rekomendacje i plany długofalowe
Po doświadczeniach pierwszych kroków i wprowadzaniu pierwszych usprawnień lepiej rozumiecie swoją instytucję, wiecie, jak działa i które procesy mogą iść łatwiej, a które trudniej. To świetna baza do pochylenia się nad długofalowymi celami – tymi, które chcielibyście osiągnąć za rok, dwa lata itp. Jeśli macie taką możliwość, warto przeprowadzić audyt ekologiczny Waszej instytucji (w takiej skali, jaka jest dla Was wykonalna). Pozwoli to zdobyć szerszy obraz wpływu Waszej instytucji na środowisko i wyposaży w dane, które mogą pomóc priorytetyzować różne decyzje. (zobacz: AUDYT)
Wiedza i wyobraźnia
Szukając rozwiązań, sięgajcie po rady osób eksperckich. Są one szczególnie istotne w przypadku pól wymagających specjalistycznej wiedzy i rozeznania, jak np. ekologiczne inwestycje infrastrukturalne, cyfrowy ślad węglowy czy ekspertyzy dotyczące najlepszych rozwiązań dla lokalnego ekosystemu przyrodniczego. Warto też, poszukując różnych perspektyw, włączać w proces projektowania zmian osoby twórcze, artystyczne, a także – w duchu współodpowiedzialności za lokalny ekosystem – zaprosić do dyskusji społeczność lokalną i sąsiadujące instytucje.
Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, przygotowując się do zbudowania zielonego zespołu, zaprosiło do współpracy środowisko artystyczne i osoby zajmujące się naukami przyrodniczymi. Czytaj więcej: Zielony Zespół: Prośrodowiskowe warsztaty i szkolenia dla osób zatrudnionych oraz zaangażowanych w działania Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski.
Komunikacja
Informujcie o Waszych celach i działaniach osoby spoza zielonego zespołu – dzięki temu inny pracownicy i inne pracowniczki będą w stanie poznać Wasze plany, być może ktoś zechce też do Was dołączyć. Zadbajcie, by informacja o Waszych działaniach była także komunikowana na zewnątrz. To ważne, by inne instytucje i organizacje, a także Wasza publiczność dowiedziały się o podejmowanych przez Was inicjatywach – na pewno zostaną one docenione! Stwórzcie zakładkę na stronie opisującą zielony zespół, publikujcie posty o działaniach, promujcie inicjowane projekty. (zobacz: KOMUNIKACJA I PROMOCJA)
Przy komunikacji zewnętrznej warto syntetycznie wskazać kierunki działań, zarówno tych zrealizowanych, jak i tych planowanych. Patrz np.: Zielony zespół w Nowym Teatrze.
KROK 3
W trzecim etapie wypracujcie narzędzia monitoringu i ewaluacji, które pozwolą Wam lepiej śledzić efektywność wprowadzanych zmian. Wypracowane rekomendacje przełóżcie na ekologiczną strategię, połączcie Wasze wysiłki z zielonymi zespołami w innych instytucjach i organizacjach.
Monitoring i ewaluacja
Wprowadzane zmiany, ale też momenty, które okazują się szczególnym wyzwaniem, trzeba obserwować i wyciągać wnioski. Sprawdzajcie, jak wdrażane usprawnienia wpływają np. na zużycie energii, wody, poziom zmniejszenia produkcji odpadów, ślad transportowy itp. Wprowadzanie korekt, zmian i usprawnień wynikających z uwarunkowań Waszej instytucji jest elementem budowania profilu „instytucji uczącej się”. W tych analizach będą pomocne kalkulatory śladu, które można prowadzić na własną rękę, ale można też skorzystać z wielu dostępnych narzędzi online.
Strategia ekologiczna
Wypracowane cele przełóżcie na strategię ekologiczną dla Waszej instytucji. Będzie to znak, że troska o środowisko jest jednym z priorytetów Waszego działania i że kierunek ten wspiera inne filary polityki Waszej instytucji. (zobacz: POLITYKA INSTYTUCJI)
Zielony zespół National Theatre of Scotland opracował obszerny „green action plan”, który przenika całą organizację, budując kulturę współodpowiedzialności nie tylko wśród zespołu teatru, ale też wśród osób współpracujących z instytucją i jej publiczności. Czytaj więcej: Zielony plan działania w National Theatre of Scotland.
Teatr Zagłębia – jeden z liderów prośrodowiskowego myślenia w Polsce – w duchu myślenia o sobie jako „instytucji uczącej się” poddaje swą strategię systematycznej ewaluacji i aktualizacji. Czytaj najnowszą wersję strategii ekologicznej teatru: Po stronie natury. Polityka środowiskowa Teatru Zagłębia.
Długofalowe planowanie działań ekologicznych może być elementem szerszej polityki społecznej odpowiedzialności instytucji, czego przykładem jest Muzeum Narodowe w Krakowie. Czytaj więcej: Muzeum, ludzie, przyszłość. Zasady zrównoważonego rozwoju.
Sojusze
Nie ma lepszej formy promocji ekologicznych instytucji niż dzielenie się swoim doświadczeniem. We współpracy z osobami facylitatorskimi, trenerskimi, edukatorskimi – możesz zorganizować międzyinstytucjonalne warsztaty, seminaria, inne wspólne inicjatywy. Wartościową formą szerzenia proekologicznej misji, przynoszącą różnorodne korzyści – od kompetencyjnych dla osób członkowskich po wzmocnienie pól oddziaływania – jest budowanie sojuszy z innymi organizacjami i instytucjami, zarówno na poziomie lokalnym, jak i globalnym. (zobacz: PARTNERSTWA I KOALICJE EKOLOGICZNE)
Inspirującym przykładem budowania lokalnych sojuszy jest sieć Zielone Instytucje Trójmiasta i Pomorza, o której można przeczytać m.in. na stronie zielonego zespołu w Europejskim Centrum Solidarności. Czytaj więcej: Zielony ECS.
