Real czy online?
Wybór między wydarzeniem na żywo a online jest istotny. Wydarzenia stacjonarne negatywnie wpływają na środowisko głównie poprzez transport osób uczestniczących, zużycie energii (np. oświetlenie, nagłośnienie, klimatyzacja), produkcję materiałów, catering. Wydarzenia online eliminują wiele z tych elementów, ale nie są całkowicie neutralne klimatycznie – tu głównym źródłem emisji jest infrastruktura cyfrowa: przesył danych, działanie serwerów, zużycie energii elektrycznej.
Zazwyczaj wydarzenia online, szczególnie te nakierowane na większą publiczność, są bardziej ekologiczne – mogą generować nawet o 98% mniej emisji CO2, nie generując przy tym odpadów. Mimo to spotkania stacjonarne oferują wartości, których nie da się w pełni zastąpić w przestrzeni cyfrowej, jak bezpośredni kontakt, sieciowanie, wspólne doświadczenie. Kiedy staniesz przed dylematem: real czy online, weź pod uwagę plusy i minusy obu tych formatów, zastanów się też nad wprowadzaniem rozwiązań hybrydowych, które mogą połączyć troskę o środowisko i potrzeby społeczne.
Przeczytaj raport porównujący wpływ różnych skal wydarzeń w wersji online lub stacjonarnej: Your Virtual Event’s Environmental Footprint, za: Uniwersytet Michigan.
Zrównoważone wydarzenie cyfrowe
Jeśli zdecydujesz się na wydarzenie cyfrowe, zadbaj o zmniejszenie negatywnego wpływu na klimat. Podczas konferencji online ponad 60% emisji pochodzi z transmisji danych, dlatego wybieraj dostawców usług z „zielonym hostingiem”. Zachęcaj osoby uczestniczące w wydarzeniu do proekologicznych działań: wyłączania kamer, gdy nie są potrzebne (zmniejsza emisje nawet o 96%), korzystania z rozdzielczości SD zamiast HD, a osoby prelegenckie poproś o kompresję plików przed ich udostępnieniem. Zamiast streamingu wydarzenia na żywo (koncert, spektakl etc.), rozważ nagranie go i udostępnienie publiczności do pobrania lub obejrzenia w trybie offline. (zobacz: TECHNOLOGIE INFORMACYJNO-KOMUNIKACYJNE)
Przeanalizuj argumenty prośrodowiskowe przemawiające za wyłączaniem kamerek podczas spotkań i porównaj je z argumentami społecznymi. Rozważ, które rozwiązania są adekwatne w przypadku Twojego wydarzenia: Turn off that camera during virtual meetings, environmetal study says, za: Science Daily; Cameras On During Meetings: The Pros and Cons, za: LinkedIn.
Wydarzenie stacjonarne – miejsce
Jeśli organizujesz wydarzenie poza siedzibą Twojej instytucji, wybierz miejsce, które wspiera cele środowiskowe. Szukaj obiektów z certyfikatami ekologicznymi, takimi jak LEED czy BREEAM, potwierdzającymi zgodność z normami efektywności energetycznej i zarządzania zasobami. W Polsce certyfikowane budynki występują głównie w dużych miastach i zazwyczaj są to nowoczesne obiekty konferencyjne lub komercyjne. Jeśli dostępne dla Ciebie opcje nie mają certyfikatów, zwróć uwagę na praktyki proekologiczne – np. zarządzanie odpadami, oszczędność wody i energii, korzystanie z odnawialnych źródeł energii, łatwy dostęp do transportu publicznego. (zobacz: BUDYNEK)
Zrównoważony transport
Gdy organizujemy wydarzenie stacjonarne, dojechać muszą osoby występujące i publiczność, trzeba dowieźć sprzęt, catering i inne niezbędne materiały. Gazy cieplarniane emitowane przez środki transportu w znaczny sposób przyczyniają się do zanieczyszczania środowiska. Szacuje się, że przy większych wydarzeniach transport stanowi ok. 80% emisyjności.
Organizując wydarzenie, minimalizuj loty. Jeśli lot jest konieczny, preferuj połączenia bez przesiadek – starty i lądowania generują najwięcej emisji. Na trasach krajowych i ościennych wybieraj transport zbiorowy, w pierwszej kolejności pociąg, w drugiej autobus. Zachęcaj uczestników do rezygnacji z prywatnych aut – indywidualny transport drogowy generuje ponad 60% emisji CO₂ w sektorze transportu w Europie. Oferuj wsparcie dla wspólnych przejazdów (carpooling). Przy wydarzeniach lokalnych promuj transport publiczny, poruszanie się rowerem lub pieszo. Zadbaj o stojaki i wiaty dla rowerów przy instytucji. Korzystaj z lokalnych dostawców (sprzętu, scenografii, żywności etc.) i zamawiaj usługi tak, by unikać zbędnych przejazdów.
Zachęcaj publiczność do korzystania z zielonego transportu. Zobacz: Getting to Glastonbury – Cut Your Carbon, Travel Green, za: Glastonbury Festival of Contemporary Performing Arts.
Zielony nocleg
Wybierz dla gości/ gościń nocleg nieopodal miejsca wydarzenia. Zachęć ich do korzystania z transportu publicznego, rowerów lub poruszania się pieszo – przekaż im jasne instrukcje dotarcia. Sprawdź politykę ekologiczną miejsca. Coraz więcej hoteli ogranicza zużycie wody i energii, eliminuje jednorazowe opakowania, stosuje ekologiczne środki czystości, współpracuje z lokalnymi dostawcami, przeciwdziała marnowaniu żywności. Unikaj obiektów, które stosują zielony marketing bez pokrycia w działaniach. Pamiętaj, że ważnym elementem odpowiedzialnej produkcji wydarzeń jest dostępność – obiekt powinien być przyjazny dla osób z różnymi potrzebami, w tym osób z niepełnosprawnościami.
3xR dla materiałów i zasobów
Przeciętna osoba wytwarza rocznie kilkakrotnie więcej odpadów niż waży. Mimo wzrostu poziomu recyklingu, wiele śmieci nadal trafia na wysypiska lub do spalarni. Szczególnie szkodliwe są tworzywa sztuczne, wciąż w niewystarczającym stopniu przetwarzane. Dlatego produkcję wydarzenia zacznij od odpowiedzialnego planowania i ograniczania odpadów. Pomaga w tym filozofia zero waste i jej kluczowa zasada – 3xR: reduce (ogranicz), reuse (użyj ponownie), recycle (przetwórz). (zobacz: PRODUKCJA: MATERIAŁY)
Ogranicz. Możliwości ograniczania wykorzystywania zasobów przy produkcji wydarzeń jest nieskończenie wiele. Przede wszystkim nie kupuj i nie wytwarzaj tego, co niepotrzebne. Aby ograniczyć konieczność wydruków i zużycie papieru, skorzystaj z aplikacji, która umożliwia komunikację z osobami uczestniczącymi, dostęp do materiałów czy uzyskanie feedbacku. Zamiast kupować nowy sprzęt, dekoracje, meble na wydarzenie – skorzystaj z wewnętrznego „banku materiałów”, wypożycz je ze spółdzielni lub od innej instytucji (współdzielenie zasobów). Nie zamawiaj cateringu „na wyrost”, a jeśli po wydarzeniu zostanie pożywienie, zadbaj, by się nie zmarnowało. Jeśli sprowadzasz z daleka gościa/ gościnię, poinformuj o tym inne instytucje kultury, wspólnie zbudujcie program pobytu i wystąpień.
Użyj ponownie. Wybieraj materiały wielokrotnego użytku — identyfikatory, dekoracje, które można ponownie wykorzystać. Stare banery przekształcaj w gadżety promocyjne, zadrukowany na jednej stronie papier wykorzystaj jako kartki robocze. Zobowiązuj osoby artystyczne, z którymi współpracujesz, by najpierw wykorzystywały zastane zasoby, a dopiero później kupowały i wytwarzały nowe materiały. Rzeczy niepotrzebne, które nadają się do użytku, podaj dalej (np. podczas garażówek czy wymian sąsiedzkich) – tak aby inni mogli z nich skorzystać.
Przetwórz: Kupując materiały, wybieraj nadające się do recyklingu. Z
posegregowanych odpadów można odzyskać surowce, a z nich – wytworzyć nowe produkty.
Zasada 3xR często poszerzana jest o kolejne „erki”: refuse – odmawiaj, unikaj (np. jednorazowych gadżetów, nadmiernych opakowań, ulotek reklamowych); refill – napełniaj ponownie (przyjdź z własnym bidonem/ termosem, uzupełniaj go w ogólnodostępnym dyspozytorze wody/ kawy), repair – naprawiaj, nie wyrzucaj (odzyskuj sprzęt); rot – kompostuj (wyrzucaj odpady zielone do pojemnika z organicznym nawozem).
Zapoznaj się z przykładem ograniczania zużycia zasobów przy produkcji teatralnej: Making Feral Monster Sustainable, za: TEAM, Welcome to the National Theatre Green Store, za: National Theatre.
Przeczytaj o różnych pomysłach na przetwarzanie materiałów wystawienniczych: Using the Resources at Hand, za: Sustainable Curating.
Choć Unia Europejska stopniowo wprowadza dyrektywy mające na celu zwiększenie naprawialności produktów, to wiele oddolnych inicjatyw już od lat aktywnie działa na rzecz promowania zasady „naprawiaj”, np. koalicja Right to Repair.
Problematyczny plastik
W Unii Europejskiej obowiązuje dyrektywa SUP (Single-Use Plastics), która zakazuje sprzedaży jednorazowych plastikowych produktów, takich jak sztućce, talerze, słomki, mieszadełka czy styropianowe pojemniki na żywność. Wprowadzane są kolejne regulacje, m.in. system kaucyjny dla butelek PET i puszek oraz tzw. pakiet opakowaniowy (PPWR), który ma promować opakowania zwrotne i wielorazowe, a tym samym zwiększać poziom recyklingu. Pamiętaj, że przepisy te nie obejmują wielu innych rodzajów plastiku, które nadal powszechnie wykorzystuje się podczas wydarzeń – np. w gadżetach promocyjnych czy elementach scenografii.
Wbrew popularnym przekonaniom, nie każdy plastik nadaje się do recyklingu. Spośród siedmiu głównych rodzajów tworzyw sztucznych tylko część może być skutecznie przetwarzana – i to pod warunkiem, że lokalny system zbiórki i technologia recyklingu na to pozwalają. W Polsce realny poziom recyklingu plastiku wciąż jest niski, a jego odpady zanieczyszczają środowisko na dużą skalę. Dlatego zamiast szukać „mniej szkodliwego” plastiku, lepiej całkowicie ogranicz jego użycie. Wybieraj materiały wielorazowe, kompostowalne lub wykonane z odnawialnych surowców.
Przy organizacji wydarzeń wyeliminuj plastikowe jednorazówki. Zamiast plastikowych torebek zastosuj torby papierowe z recyklingu lub torby wielorazowego użytku. Unikaj laminowania materiałów drukowanych i plastikowych opasek na rękę lub identyfikatorów – zamiast tego wybierz rozwiązania papierowe, tekstylne lub elektroniczne. W komunikacji wizualnej unikaj banerów z PCV – wybieraj nośniki wielokrotnego użytku, używaj ścieralnej tablicy informacyjnej. Zadbaj, by również w umowach z partnerami gastronomicznymi, technicznymi i promocyjnymi znalazły się zapisy zakazujące używania jednorazowych produktów z tworzyw sztucznych (np. zakaz użycia folii stretch przy dostawach, zakaz przywożenia wody w plastikowych butelkach, używania jednorazowych plastikowych gadżetów promocyjnych). (zobacz: PRODUKCJA: MATERIAŁY)
Przykład ograniczania plastiku i wprowadzania recyklingu: Walka z plastikiem i recykling, za: Open’er Festival.
Przeczytaj przykładowy przewodnik dotyczący eliminowania plastiku podczas produkcji wydarzeń: Guide to Plastic Free Festivals & Events, za: My Waste.
Gospodarka odpadami
Podczas wydarzenia ustaw odpowiednią liczbę koszy i zadbaj o ich czytelne oznakowanie (bio, szkło, papier, tworzywa sztuczne, zmieszane). Wywieś instrukcje ułatwiające segregację, najlepiej w formie piktogramów lub przykładów. Przy większych wydarzeniach pomyśl o zaangażowaniu osób zajmujących się ekoedukacją, które pomogą w prawidłowej segregacji. Zwróć uwagę, że obowiązek segregowania śmieci dotyczy także podwykonawców – przekaż im jasne wytyczne.
Przykładowa instrukcja dotycząca segregowania odpadów: Jak segregować odpady, za: Na nowo śmieci.
Aby świadomie podejmować decyzję o zakupie różnych produktów pod kątem ich składu i zdatności do recyklingu, zapamiętaj, co oznaczają ekoznaki na opakowaniach: Przydatne ekoznaki. Tu znajdziesz poszerzony zasób: Znaki ekologiczne, za: Ekologia.pl.
Zapoznaj się z przykładem strategii zrównoważonego zarządzania odpadami podczas dużych wydarzeń: Sustainable Materials and Waste Management Toolkit, za: Vision for Sustainable Events.
Ekologiczny catering
Lokalne i zdrowe produkty. Podczas wydarzenia zadbaj o serwowanie ekologicznej żywności, produkowanej z poszanowaniem natury. Postaw na regionalne wytwory – w ten sposób nie tylko uzyskasz świeże sezonowe produkty, lecz także zmniejszysz emisje transportowe i wesprzesz lokalną gospodarkę. Unikaj produktów wysoko przetworzonych (np. napoje gazowane, wafle ryżowe, ciastka w opakowaniach) – nie dość, że często mają niską jakość odżywczą, to na ich produkcję zużyto więcej energii. Zadbaj też, by herbata, kawa, cukier posiadały certyfikat Fair Trade lub Rainforest Alliance, świadczący o etycznej uprawie.
Ograniczanie produktów zwierzęcych i odzwierzęcych. To, co jemy – i jak zostało wyprodukowane – ma znaczenie nie tylko dla naszego zdrowia, ale także dla klimatu. Przemysłowy chów zwierząt to jedna z głównych przyczyn zanieczyszczenia środowiska. Dlatego organizując catering wybieraj produkty roślinne i ograniczaj te pochodzenia zwierzęcego. Kuchnia roślinna podczas organizacji wydarzeń jest najbardziej inkluzywnym wyborem – pozwala uniknąć wykluczania osób z powodów etycznych, zdrowotnych czy kulturowych.
Przeczytaj więcej: Jak uratować klimat? Zastąp mięso i mleko w diecie roślinnymi alternatywami – radzą naukowcy, za: National Geographic.
Zapoznaj się z kalkulatorem wpływu klimatycznego diety: Sprawdź jaki ślad węglowy generuje Twoja dieta!, za: Biomasa.
Preferencje osób uczestniczących. Przed wydarzeniem rozpoznaj wymagania żywieniowe osób uczestniczących w spotkaniu, by odpowiedzieć na ich potrzeby (dieta w pełni wegańska, alergie, nietolerancje). Oznakuj potrawy, tak aby było jasne, jakie zawierają składniki.
Woda. Pij i promuj picie kranówki. W polskich miastach można pić wodę z kranu bez przegotowania – zgodnie z normami Unii Europejskiej jest ona wielokrotnie filtrowana. W niektórych miejscach stan instalacji wodociągowej (np. stare rury) może negatywnie wpływać na jakość wody, wtedy zastosuj filtry. Zachęcaj publiczność wydarzenia do przynoszenia własnych bidonów i zapewnij łatwy dostęp do dyspozytora wody. Zadbaj, by butelki wielorazowe można było nabyć też na miejscu.
Odpady po cateringu. Stosuj przede wszystkim naczynia i sztućce wielokrotnego użytku. Gdy użycie jednorazowych jest konieczne, wybieraj certyfikowane naczynia kompostowalne – np. z pulpy roślinnej, trzciny cukrowej czy skrobi kukurydzianej. W drugiej kolejności sięgaj po naczynia biodegradowalne z papieru, drewna lub otrębów. Pamiętaj: naczynia kompostowalne rozkładają się w warunkach przemysłowego kompostowania i mogą trafiać do pojemnika na bioodpady. Natomiast naczynia biodegradowalne – choć mniej szkodliwe niż plastik – często nie są zgodne z wymaganiami selektywnej zbiórki i zazwyczaj trafiają do odpadów zmieszanych. jedzenia – jeśli po wydarzeniu zostaną nadwyżki, rozdaj je osobom uczestniczącym lub, jeśli to możliwe, przekaż do lokalnej jadłodzielni.
Dowiedz się więcej: Biodegradowalne i kompostowalne. Jaka jest różnica?, za: Biokurier.pl.
Przeczytaj, na co zwrócić uwagę, aby nie marnować jedzenia: Let’s Save the Food, za: Save the Food.
Zapoznaj się z mapą jadłodzielni w Twoim mieście, tu przykład z Warszawy: Jadłodzielnie, za: Warszawa19115.pl.
Komunikacja i promocja
3xR dla promocji. Planując promocję wydarzenia, kieruj się zasadą 3R: ograniczaj, używaj ponownie, przetwarzaj. Ogranicz materiały drukowane, ale nie zapomnij przy tym o zróżnicowanych potrzebach odbiorców i odbiorczyń, w tym osób wykluczonych cyfrowo. Program wydarzenia udostępnij w ograniczonym zakresie w formie papierowej, ale przede wszystkim online (kody QR, e-mail). Drukuj dwustronnie, na papierze z certyfikatem FSC lub pochodzącym z recyklingu, unikając lakierów i laminatów. Zrezygnuj z rozdawania gadżetów – a jeśli są niezbędne, wybieraj te funkcjonalne, trwałe i wykonane z materiałów biodegradowalnych lub odzyskanych. W miarę możliwości wykorzystuj zasoby, które już posiadasz. Projektując banery czy plakaty, zadbaj o ich uniwersalność – np. pomijając daty lub pozostawiając miejsce do ich uzupełnienia. To samo dotyczy identyfikatorów i innych drobnych materiałów – twórz je tak, by można było użyć ich ponownie przy kolejnych wydarzeniach. (zobacz: KOMUNIKACJA I PROMOCJA)
Komunikuj działania ekologiczne i angażuj publiczność. Przejrzysta komunikacja proekologicznych działań buduje zaufanie i zwiększa świadomość publiczności. Już na etapie promocji – na stronie wydarzenia i w mediach społecznościowych – informuj o ekologicznych rozwiązaniach, jak np. ograniczenie druku, wybór lokalnych dostawców czy system kubków zwrotnych. Zachęcaj do zielonego transportu, publikuj mapy dojazdu komunikacją publiczną lub rowerem, oferuj zniżki lub specjalne benefity za wybór tego typu dojazdu. Wzmocnij przekaz, proponując działania towarzyszące – np. praktyczne warsztaty zero waste, spacery przyrodnicze lub wspólne sprzątanie po wydarzeniu. Dziel się tymi inicjatywami w mediach społecznościowych, angażując publiczność.
Malta Festiwal w Poznaniu wprowadziła „zielone strefy” z warsztatami edukacyjnymi promującymi ekologię: Wejdźcie do strefy zielonej energii, za: Malta Festiwal.
Dbałość o otoczenie
Zadbaj, by wydarzenie nie wpłynęło negatywnie na okolicznych mieszkańców/ mieszkanki i otoczenie przyrodnicze. Przy plenerowych koncertach, kinie czy spektaklach kontroluj poziom hałasu i przestrzegaj ciszy nocnej. Ogranicz intensywne oświetlenie po zmroku, aby zmniejszyć zanieczyszczenie świetlne szkodzące ludziom i zwierzętom. Zadbaj, by montaż i demontaż nie zakłócały życia lokalnej społeczności. Poinformuj o wydarzeniu z wyprzedzeniem, zaproś do udziału i współtworzenia przyszłych inicjatyw. Jeśli korzystasz z terenów zielonych, wybieraj rozwiązania, które nie zaszkodzą roślinom, glebie ani zwierzętom. Odpowiedzialność za otoczenie obejmuje także czas po wydarzeniu – zadbaj o przywrócenie miejsca do stanu wyjściowego.
Dobrostan pracowniczy
Produkcja wydarzeń to często napięte harmonogramy, zmieniające się warunki i praca pod presją. Sektor kultury jest szczególnie narażony na eksploatację i samoeksploatację, dlatego pamiętaj, by zadbać o siebie. Już na etapie planowania ustal z zespołem realny zakres działań, biorąc pod uwagę dostępne zasoby i czas. Wspólnie reagujcie na trudności: dzielcie się odpowiedzialnością, rozmawiajcie o potrzebach, wprowadzajcie praktyki regeneracyjne (np. rotację zadań, dni bez spotkań). Zwracaj uwagę na sygnały przeciążenia – zarówno własne, jak i innych osób w zespole. Kultura pracy oparta na wzajemnym szacunku, empatii i współodpowiedzialności to ważny element ekologii produkcji. (zobacz: PRACOWNICZKI I PRACOWNICY)
Inkluzywność społeczna
Zwróć uwagę na komfort i dobrostan osób uczestniczących, uwzględniając ich różnorodne potrzeby. Zadbaj o dostępność wydarzenia na poziomie architektonicznym, językowym, sensorycznym i neuroróżnorodnym – tak, aby mogły w nim uczestniczyć osoby z niepełnosprawnościami, nadwrażliwością na bodźce czy trudnościami poznawczymi. Zapewnij dostęp do wody pitnej, przestrzeni do odpoczynku i wyciszenia – dotyczy to szczególnie dłuższych wydarzeń. Pamiętaj o odpowiedniej liczbie i długości przerw, dostosowanych do tempa wydarzenia. Unikaj rozwiązań, które mogą prowadzić do przeciążenia sensorycznego – jak zbyt głośne dźwięki, intensywne światło czy nadmierny tłok.
