Numer kroku: krok 3

Krok trzeci:
Produkcja wydarzeń

Ewaluacja
Na zakończenie każdego wydarzenia poproś uczestników i uczestniczki o informację zwrotną. Poza innymi aspektami związanymi z charakterem wydarzenia, dopytaj o to, jak odebrali i odebrały zastosowane ekorozwiązania. Sprawdź, które zostały zauważone, które spotkały się z pozytywną reakcją, które być może ich/je zainspirowały. Zdobyte informacje mogą Ci pomóc usprawnić kolejne działania. 

Offset
Ślad węglowy, który powstał w wyniku wydarzenia, a którego nie udało się uniknąć, warto środowisku zrekompensować. Wytworzone emisje można zneutralizować poprzez redukcję gazów cieplarnianych w innym miejscu na świecie – i w ten sposób dążyć do zeroemisyjności działania. Służą temu liczne programy offsetowe, które niejako „odbierają” ze środowiska nasz negatywny wkład, np. wspierając nasadzanie drzew czy rozwijanie energii odnawialnej. W wielu przypadkach projekty te przynoszą dodatkowe korzyści, np. poprawę jakości powietrza lub wody, wzmocnienie ochrony różnorodności biologicznej i siedlisk, poprawę możliwości zatrudnienia w danej społeczności czy dostępu do usług edukacyjnych. Kompensacja emisji dwutlenku węgla może więc być częścią kompleksowej strategii, łączącej wysiłki na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatycznym z wkładem w inne wspólne dobra. Ważne jest przy tym, aby kompensacja wytworzonego śladu węglowego nie była traktowana przez instytucje czy organizacje jako jedyne narzędzie zapobiegania skutkom kryzysu klimatycznego. Offset powinien być stosowany nie zamiast bezpośrednich działań ograniczających emisje, lecz jako ich uzupełnienie. 
 
> W celu weryfikacji projektów offsetowych powstały standardy regulujące te kwestie, np. Clean Development Mechanism (CDM), Gold Standard (GS), Verified Carbon Standard (VCS), Plan Vivo (PV) czy Climate, Community & Biodiversity (CCB) Standards. Więcej informacji na ten temat znajdziesz w szczegółowym przewodniku dotyczącym offsetu: Carbon Offset Guide (strona w jęz. angielskim)
> Przykład polskiej inicjatywy offsetowej, łączącej wsparcie dla organizacji prospołecznych z rozwojem zielonej energii: Social Carbon Offset – zielona energia zmiany społecznej

Zielone wydarzenie w mojej organizacji
Na potrzeby własne i współpracy z artystami(-tkami), kontrahentami(-tkami) spisz zasady organizacji wydarzeń w Twoim miejscu pracy, dotyczące aspektów środowiskowych. Ważne, by dokument został przyjęty wewnątrz organizacji jako standard. Stwórz jasną instrukcję i podziel się nią z zewnętrznymi podmiotami, z którymi współpracujesz, tak aby wszyscy wiedzieli, co jest dla Ciebie ważne i jakimi zasadami się kierujesz. W ten sposób kształtujesz też nawyki innych osób. Zapisy te zawrzyj w umowach. Na potrzeby wewnętrzne stwórz sobie skróconą eko check-listę, która pomoże Ci w sprawnej realizacji zielonych założeń przy kolejnych inicjatywach.

> Zainspiruj się: A Greener Festival posługuje się specjalnym ekoriderem dla artystów i artystek, który wyznacza zasady współpracy między festiwalem a zapraszanymi twórcami i twórczyniami (tekst w jęz. angielskim)
> Czytaj też: EKOETYKA WSPÓŁPRACY
> Skorzystaj z naszej eko check-listy

Krok trzeci:
Przyroda

Ogrody permakulturowe
Punktem wyjścia ogrodu permakulturowego jest idea uprawy roślin, które naturalnie występują w danym klimacie, i wykorzystanie surowców, które najlepiej służą środowisku naturalnemu. Ogród permakulturowy działa jak system naczyń połączonych, a każda jego część jest elementem łańcucha procesowego – woda deszczowa, kompost, gałęzie i kamienie do budowy zagonów. Więcej informacji o ogrodach permakulturowych w Polsce znajdziesz m.in. tutaj. 

Podłoża strukturalne zamiast asfaltu
Mając na uwadze zwiększenie przepuszczalności i zdolności retencyjnych gleby w mieście, zamiast asfaltu czy płyt chodnikowych można zastosować podłoże strukturalne bądź innego rodzaju utwardzoną nawierzchnię przepuszczalną (tj. nawierzchnie żwirowe, kamienne, trawiaste, ziemne). Warto rozważyć też usunięcie częściowo lub całościowo starego asfaltu i przeznaczenie większej przestrzeni do rozwoju roślinności, redukując ciągi komunikacyjne do niezbędnego minimum (zobacz).

Systemy nawadniające
Warto zainwestować w dostosowane do krajobrazu systemy nawadniające, które będą rozprowadzać wodę opadową przez sieć kanałów, rowów, stawów i terenów podmokłych. Tak zaprojektowany park czy skwer stanie się z pewnością przyjemną przestrzenią rekreacji dla mieszkańców(-nek) i odbiorców(-czyń) instytucji. Podobnie przestrzeń placu zabaw dla dzieci można zaprojektować, używając do tego naturalnych surowców – kamieni, mchu, trawy.

Zielone dachy
Pokryte zielenią dachy i ściany budynków w mieście skutecznie zatrzymują wodę opadową, zapobiegając podtopieniom podczas ulew. Oddziałują też korzystnie na mikroklimat, mogą wpłynąć na zmniejszenie kosztów ogrzewania czy chłodzenia budynków. Więcej informacji o zielonych dachach znajdziesz na stronie Polskiego Stowarzyszenia Dachy Zielone. 

Ratowanie starych drzew
Jeden stuletni zdrowy buk wytwarza w ciągu godziny 1200 litrów tlenu – mniej więcej tyle, co 1700 dziesięcioletnich buków. Stare drzewa to nie tylko większa powierzchnia do transpiracji (czyli parowania wody z liści drzew) i redukowania poziomu zanieczyszczeń powietrza i hałasu, lecz także bogate siedlisko dla milionów organizmów (grzybów, ptaków, owadów, małych ssaków). Nawet jeśli stare drzewo jest chore, ma ubytki czy z różnych powodów grozi wykrotem, warto rzetelnie przeanalizować decyzję o jego wycince. Młode sadzonki nigdy nie zrekompensują straty ukształtowanego przez lata bogactwa fauny i flory starego drzewa.
Zamiast wycinać, możesz utrzymać ich stabilność i żywotność przy pomocy nowoczesnych metod wiązań w koronach drzew – bez zagrożenia bezpieczeństwa dla ludzi i mienia w otoczeniu. W wyjątkowych sytuacjach drzewo można też przesadzić

Krok trzeci:
Polityka instytucji

Ekostrategia
Dokument, w którym spiszecie swoje cele, określicie metody pracy, podzielicie pracę na konkretne etapy (odpowiadające zasobom i możliwościom zespołu oraz budżetu), wyznaczycie horyzont czasowy – ma przede wszystkim wymiar praktyczny i użyteczny. Nie musicie go nazywać ekostrategią, jeśli nazwa wyda Wam się przytłaczająca. Najważniejsza jest bowiem jego użyteczność – taki dokument pozwala osadzić całą praktykę, wiedzę oraz plany na teraźniejszość i przyszłość. Zadbaj o to, by zebrać informacje i dotychczasowe praktyki ze wszystkich obszarów pracy instytucji. Niech ten materiał zostanie udostępniony i przedyskutowany na forum. Popatrzcie na własne doświadczenia przekrojowo, ustalcie, co udało się wprowadzić, a gdzie napotkaliście przeszkody. Określcie priorytetowe obszary pracy, właściwe dla specyfiki Waszego zespołu i instytucji. Wskazujcie zarówno łatwe, jak i trudne zadania. Dbajcie o poczucie sprawczości, nie wyznaczajcie sobie wyłącznie wymagających, trudnych w realizacji celów. Szukajcie równowagi i satysfakcji. Wyznaczcie momenty na sprawdzenie, podsumowanie i ewentualne zmiany w planach działania. Bądźcie dla siebie wyrozumiali i wyrozumiałe. Potrzebujemy radykalnych zmian, które dotyczą nie tylko wyznaczania celów, lecz także reorganizację w metodach pracy. W określeniu ekostrategii bierzcie też pod uwagę możliwości zespołu oraz zewnętrzne uwarunkowania.
Dzielcie się swoją ekostrategią w zakresie celów i metod pracy z innymi organizacjami. Jest to bowiem wiedza z obszaru dóbr wspólnych, która pączkuje w miarę jej upowszechniania.

Etyka ekologiczna w misji instytucji
Równie ważne jak określenie planu pracy w postaci ekostrategii jest stworzenie zestawu wartości powszechnie popieranych. Ekologiczność instytucji zobowiązuje do tego, by w centrum umieścić wspólnotowość, dobra wspólne, intersekcjonalny dobrostan, obniżanie śladów węglowych i pracowniczych (wyjaśnienie pojęcia śladu pracowniczego znajdziesz w części: PRACOWNICZKI I PRACOWNICY). To szacunek dla wszystkich pracowników i pracowniczek – bez względu na formę zatrudnienia. To stosowanie umiaru w programowaniu i produkowaniu, wspieranie i promowanie podmiotów ekonomii społecznej i solidarnościowej. Ekologiczność instytucji oznacza też branie odpowiedzialności za pozaludzkich sąsiadów – poprzez wspierającą opiekę nad ekosystemem, zapewnianie dobrych warunków życia dla przyrodniczego świata ożywionego i nieożywionego.  Ekologiczność to także wychodzenie poza schemat promocji działań i kontaktu z publicznością, skupiający się na energochłonnych i wątpliwych etycznie czy politycznie portalach społecznościowych. Twórz nowe formy relacji i współpracy z odbiorcami i odbiorczyniami swoich działań, lokalnymi społecznościami. Dobry i mocny przykład płynie z Narodowego Teatru w Walii (https://www.nationaltheatrewales.org/about-us/we-are-ntw/). Do swojej rady programowej zaprasza on mieszkańców i mieszkanki Cardiff oraz wyznaje zasadę, że cała Walia jest sceną teatru narodowego.

Sojuszniczy lobbing w obszarze kultury
W ekologicznej etyce odnajduje się cały organizm instytucji: działalność merytoryczna i edukacyjna, administracyjna, produkcyjna, komunikacyjna, a także jej oddziaływanie na zewnątrz. Dlatego dziel się rozwiązaniami systemowymi z innymi instytucjami, wspierajcie się nawzajem w szczerej i życzliwej dyskusji. Twórz koalicje i lobbuj na rzecz zmian, pamiętając, że potrzebna jest radykalna zmiana wyobrażeń i praktyk organizujących pracę oraz funkcję kultury. Jesteśmy w tym razem! Pierwszym krokiem do tworzenia sieci osób i podmiotów zaangażowanych we wspólne rzecznictwo dla zmian w obszarze kultury może być podpisanie Deklaracji i dołączenie do inicjatywy Kultura dla Klimatu (zobacz: DEKLARACJA).

Ruch na rzecz klimatu
Instytucje kultury i sztuki dysponują społecznym autorytetem i mają szeroki zakres oddziaływania – dlatego ważne jest to, by dołączały do ruchu na rzecz klimatu. Szukaj partnerstw z lokalnymi ekologicznymi grupami aktywistycznymi, wspieraj te ogólnopolskie i globalne. Publiczne wyrażenie wsparcia dla konkretnych ruchów da im symboliczne wzmocnienie, będzie mieć wymierne skutki w nagłaśnianiu sprawy i domaganiu się reakcji politycznej. Można też zaoferować współpracę – zorientować się, jakie potrzeby mają różne grupy, w czym potrzebują wsparcia, znaleźć metody na włączenie się w konkretnej sprawie. Kryzys klimatyczny od wszystkich wymaga stawiania sobie ambitnych celów. Środowisko kultury może zorganizować się w taki sposób, aby razem z organizacjami ekologicznymi i środowiskiem aktywistycznym uczestniczyć w kreowaniu polityki klimatycznej na szczeblach lokalnych, krajowych i globalnych.

Krok trzeci:
Finanse

Integracja kosztów w działalności instytucji
Planując wdrażanie rekomendacji i propozycji, które znajdziesz w Przewodniku oraz innych podobnych publikacjach, zatrzymaj się i spójrz na Wasze działania oraz sposoby ich realizacji, plany prac na najbliższy rok i kilka lat do przodu. Razem z zielonym zespołem (zobacz: ZIELONY ZESPÓŁ) stwórz propozycję włączenia ekopriorytetów w planowane projekty. W możliwie szerokim zakresie przedyskutujcie wszyscy wdrażanie polityki ekologiczności. Wspólnie znajdźcie w projektach miejsca, w których można rozwinąć działania prośrodowiskowe. Poszukując dodatkowego finansowania, zrób podobnie. Zamiast tworzyć nowe projekty, włączaj ekologiczne transformacje w programy instytucji. Szukaj sojuszy i koalicji, dziel się kosztami. Jeśli decydujesz się na inwestycję, zwracaj uwagę na szereg wyznaczników, dbając przy tym o długie życie kupowanych przedmiotów i stosowanych rozwiązań oraz możliwie szeroki zakres ich przydatności (wychodzący poza interesy wyłącznie jednej instytucji; zobacz: EKOETYKA WSPÓŁPRACY).

Twardy sprzęt i miękkie kompetencje
Szukając funduszy na inwestycję, staraj się balansować pomiędzy twardymi a miękkimi zasobami. Panele fotowoltaiczne, cyrkularny obieg wody to ważne do realizacji projekty, które z pewnością przyczynią się do ekologicznie odpowiedzialnego funkcjonowania instytucji. Jednak na równi z twardymi inwestycjami w infrastrukturę, myśl o rozwiązaniach miękkich, bazujących na rozwijaniu kompetencji zespołu i podnoszeniu jego ekologicznej świadomości.
Szukając grantów, zwracaj uwagę na te służące wymianie doświadczeń. Obserwuj też procesy zmian w innych instytucjach. Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Centrum Kultury Zamek w Poznaniu oraz Fundacja Inna Przestrzeń w ramach unijnego programu Erasmus Plus szkolą swoich pracowników i pracowniczki w zakresie edukacji ekologicznej w obszarze kultury i sztuki. W ramach wymiany dobrych praktyk wyżej wymienione konsorcjum wymienia się doświadczeniami z takimi zagranicznymi instytucjami jak: City Minde(d); Climate Museum czy Finnish Museums Association. 
Pamiętaj także, aby dzielić się nowymi inwestycjami i kompetencjami z lokalnymi sieciami. Nie zamykaj sprzętu ani wiedzy w ramach jednej instytucji!

Jak szukać grantów?
Śledź konkursy w ramach programów samorządowych, rządowych i unijnych. Na mapę projektowo-grantową na pewno warto wpisać Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, Program Aktywni Obywatele, Program LIFE, Erasmus+. Przyjrzyj się też inicjatywie URBACT, która wspiera lokalnych instytucjonalnych liderów i miasta w zintegrowanym programie zrównoważonego rozwoju. Kilka polskich miejscowości już z niego korzysta, m.in. Wrocław. W ramach tego programu tamtejszy urząd miasta razem z instytucjami kultury pracują nad mechanizmami wsparcia transformacji ekologicznej na polu kultury. Nawiązuj bezpośrednią współpracę z poszczególnymi biurami urzędu miasta, np. tymi odpowiedzialnymi za politykę klimatyczną czy programy unijne. Pamiętaj, że Unia Europejska założyła, iż do 2050 r. stanie się neutralna klimatycznie. Za tą deklaracją stoi Europejski Zielony Ład, w ramach którego przewidziane są konkretne kwoty na wsparcie transformacji. Obserwuj wiadomości na ten temat. Możesz też posiłkować się wskazaniami zagranicznych organizacji czy sieci, które powstały, by wspierać społeczne i miejskie zmiany na rzecz zrównoważonego rozwoju. Organizacja Julie’s Bicycle przygotowała przegląd fundacji pomagających w działalności organizacji i instytucji kultury: https://juliesbicycle.com/category/funding-watch/.

Rzecznictwo
Podobnie jak w innych obszarach, część zmian można tu podejmować poprzez indywidualne praktyki wewnątrz zespołu, a część – poprzez tworzenie modeli zewnętrznej współpracy. Jednak sposób organizacji i prowadzenia poszczególnych instytucji określają rozporządzenia. Dlatego konieczne jest tworzenie koalicji w obszarze kultury, które wspólnie będą naciskać na zmiany w wytycznych przydzielania funduszy, a także wskazywać ekologicznie priorytetowe wyzwania. Domagajmy się tego, aby to ekologiczna i etyczna sensowność organizowała strukturę wytycznych finansowania instytucji, otwarte konkursy, dotacje celowe i wszelkie formy finansowania i dofinansowywania kultury. Przykładem klimatycznie zorientowanej sieci w obszarze kultury jest sieć MAST z Manchesteru (Manchester Arts Sustainability Team). W jego ramach różne instytucje kultury podjęły wspólne prace nad osiągnięciem celu zeroemisyjności w skali miasta
(zobacz też: POLITYKA INSTYTUCJI, EKOETYKA WSPÓŁPRACY).